In het MER worden menigmaal de effecten op lucht, grondwater, oppervlaktewater, omgeving als te verwaarlozen beschouwd omdat het materiaal wordt aangevoerd in bigbags. Helaas bieden die in de praktijk maar een matige bescherming.
Volgens Balegro is er geen enkel risico op verspreiding van asbestvezels omdat deze bigbags sterk genormeerd zijn; ze zouden scheurbestendige, waterdicht en volgens de laatste infovergadering zelfs luchtdicht (!!). In hun presentatie stellen ze dat het gebruik van bigbags ‘een doorgedreven beperking van enig verspreidingsrisico betekent’.
Men kan zich hierbij volgende vragen stellen:
Luchtdicht? Hoe kan dit als de bigbags worden dichtgeknoopt? Ook heel bizar dat in het MER nooit vermeld staat dat deze luchtdicht zijn; dat lijkt me toch wel een sterk argument…?!?! Een MER is natuurlijk een officieel document, geen good-news-show zoals een infovergadering.
Scheurvast? Uit ervaring bij stortplaatsen blijken deze bigbags regelmatig te scheuren bij het storten (zowel OVAM als de vertegenwoordigers van de stortplaatsen geven dit aan). Bij de verdichting tot 1,5 ton/m³ (factor 2 tot 3) zal de asbestcement veelvuldig breken, de asbestvezels vrijkomen en zullen de bigbags evenzeer scheuren (als die al intact bleven tijdens het laden en storten).
Waterdicht? Kunnen geknoopte bigbags waterdicht zijn en wat als ze gescheurd zijn? En wat als de deponie onder water wordt gezet (cf. MER)?
Ook de normering van de bigbags is niet duidelijk, wel voor losse asbest, maar niet voor cementgebonden asbest: geen ADR regeling, geen UN-normen, enkel een logo…
Het feit dat de volledige cyclus van afbraak tot afvalverwerking in handen is van één en dezelfde firma geeft geen garanties op een degelijke, interne controle, integendeel. Dat het hier zeer gevaarlijk afval betreft, is dan ook onverantwoord en angstaanjagend.
Controle
Het ingediende MER windt hier geen doekjes om: op de stortplaats is er enkel een visuele controle van de bigbag, en geen controle op de inhoud van de bigbag. De inhoud van de bigbags wordt volgens het MER gecontroleerd aan de bron. Het MER stelt verder dat enkel erkende asbestverwijderaars zullen worden toegelaten op de stortplaats waardoor het aangevoerde asbestcement zich ook in volledig gebonden toestand in de bigbag bevindt en er dus geen nood is aan een controle op de inhoud.
Dit is wel zeer kort door de bocht en getuigt van geen enkele verantwoordelijkheidszin. Laat het zusterbedrijf Verhelst Aannemingen BV dan ook een erkend asbestverwijderaar zijn en de cirkel is rond. Er is geen onafhankelijkheid tussen de controlerende instantie (aan bron) en ontvangende stortplaats. Wat wordt gedaan met een transport, waarbij vastgesteld wordt dat de bigbag niet in goede staat verkeerd? Hoe nauwgezet zal men deze controle dan doorvoeren?
Het feit dat de volledige cyclus van afbraak tot afvalverwerking in handen is van één en dezelfde firma geeft geen garanties op een degelijke, interne controle, integendeel. Dat het hier zeer gevaarlijk afval betreft, is dan ook onverantwoord en angstaanjagend.
Normering bigbags
In het MER worden menigmaal de effecten op lucht, grondwater, oppervlaktewater, omgeving als te verwaarlozen beschouwd omdat het materiaal wordt aangevoerd in bigbags. Helaas bieden die in de praktijk maar een matige bescherming.
Asbest staat te boek als een gevaarlijke stof met EURAL code 170605. De voor het oog quasi onzichtbare asbestdeeltjes kunnen bij inademing diep in de longen doordringen en schade veroorzaken. Het valt in zijn hoedanigheid van gevaarlijke stof vanzelfsprekend onder de regels van het ADR transport (gevaarlijke goederen). Asbest dat echter zodanig in een natuurlijk of kunstmatig bindmiddel gedompeld of gefixeerd is, zodat er geen gevaarlijke hoeveelheden inadembare asbestvezels kunnen vrijkomen tijdens het vervoer is volledig vrijgesteld van het ADR. Afgewerkte voorwerpen die asbest bevatten en niet voldoen aan deze bepaling kunnen toch ook een vrijstelling van ADR vervoer krijgen. Op voorwaarde dat ze zodanig verpakt zijn dat er tijdens het vervoer geen gevaarlijke inadembare asbestvezels kunnen vrijkomen. Het gaat om UN 2212 & 2590 bijzondere bepaling 168. https://www.recyclepro.be/artikel/hoe-asbest-veilig-transporteren/
In mensentaal wil dit zeggen dat cementgebonden asbest vrijgesteld wordt van een gevaarlijk afval transport indien het gaat over INTACTE golfplaten in een bigbag. We weten allemaal hoe intact de golfplaten nog zijn als ze verwijderd worden (dit is net de reden dat onze overheid versneld wil dat verwerende en bemoste golfplaten verwijderd worden). Het is gekend dat er door verwering tot 3 gram asbest per m² en per jaar van oude golfplaten terechtkomt, ofwel in de lucht ofwel in het opgevangen regenwater https://www.sp.nl/sites/default/files/091105RAPAsbest_1.pdf.
Er wordt dus volledig van uitgegaan dat alle golfplaten in een bigbag nog intact zijn en dus alleen maar cementgebonden asbest bevatten.
Bigbags die gebruikt worden in andere sectoren zoals de chemie moeten aan hele strikte eisen voldoen. Ze worden getest volgens UN-normen waarbij afhankelijk van de normen verschillende testen opgelegd worden: valproef, stapelproef, luchtdichtheidsproef, hydraulische drukproef, chemische compatibiliteitsproef, permeabiliteitsproef, … Voor asbest bigbags is de wetgeving niet zo duidelijk. Er wordt een duidelijk verschil gemaakt in bigbags die gebonden asbest bevatten en deze die vrij asbest bevatten. Verweerde golfplaten zijn eigenlijk een tussencategorie (semi-gebonden) maar hier zijn geen richtlijnen over.
Er bestaan heel veel verschillende types bigbags die allemaal voorzien zijn van het asbestmerkteken maar de kwalitatieve verschillen (en dus ook de prijsverschillen) zijn aanzienlijk. Hierbij geven we een klein voorbeeldje van de variaties die we opmerken:
- Grammage in polypropyleen : 130 tot 180 gr/m²
- Aan- of afwezigheid van een coating op de polypropyleen
- Veiligheidsfactor : 5:1 tot 6:1 : allemaal bestemd voor éénmalig gebruik
- Liner in polyethyleen (binnenzak) : zowel in HDPE (high density) of LDPE (low density)
- Dikte van de liner : 50 tot 100 mµ (micron)
- Aan- of afwezigheid van enkele of dubbele liner
- Al dan niet UN gekeurd (UN 13H3/Y of UN5H4, …)
- Safe Working Load : meestal 1000 kg/m³
Al deze verschillen indachtig is het dus niet zo simpel om te stellen dat verweerde golfplaten in bigbags veilig verpakt zijn. Strikt genomen zou elke vorm van asbest in UN gekeurde bigbags moeten afgevoerd worden maar de praktijk is anders. Je kunt perfect bigbags kopen, voorzien van het asbestlogo, die niet UN gekeurd zijn. Deze zijn wel geschikt voor nog intacte golfplaten met volledig gebonden asbestvezels maar helemaal niet voor verweerde golfplaten met heel veel vrije asbestvezels. In zulke zakken is het niet zeker dat de asbestvezels niet kunnen ontsnappen.
Een bijkomend probleem van de bigbags is het feit dat ze vaak overladen worden. Elke bigbag (die UN gekeurd is) moet de maximale last weergeven, naast zijn UN code. Voor bigbags van 1 m³ is dit meestal 1000 kg maar sommige leveranciers claimen 1200 tot 1500 kg. Dit maakt het dus moeilijk voor de mensen op de werkvloer om te zien hoeveel een bigbag met asbestplaten mag wegen om nog veilig te zijn.
Het gevaar van een overladen bigbag is natuurlijk het feit dat hij gaat scheuren (wat in de praktijk dus veel voorvalt). Verschillende containerbags (voor een container van 17 m³) mogen maximaal 10ton bevatten om nog veilig te hanteren zijn. https://www.123bigbags.com/be/nl/asbest-zakken/asbest-depot-bag-616x236x115-printed. Als Balegro zegt dat ze per vrachtwagen 20ton asbest aangeleverd krijgen, wil dit al zeggen dat de regels niet gevolgd worden en dit een gevaarlijke situatie is.
Het feit dat er geen echte standaard is voor asbestzakken (verschil in dikte polypropyleen buitenlaag, verschil in dikte polyethyleen liner, …) zorgt ervoor dat er vaak fouten gemaakt worden en het risico op scheuren aanzienlijk wordt.
Als nadien een verdichtingsmachine over die al overvolle bigbags gaat rijden, wordt de veiligheidsfactor zeker overschreden waardoor de zakken scheuren met vrijkomen van de asbestvezels als gevolg.
In principe is het zo dat we vandaag asbest gaan storten met de bedoeling van het binnen x-aantal jaar terug op te graven om te recycleren. Het feit dat cementgebonden asbest in bigbags gestort wordt, geeft in dit kader nog een bijkomend probleem. Polypropyleen van de bigbags is perfect te recycleren (cat 5 – plastic recycling) maar de wet zegt dat als polypropyleen in contact is geweest met een gevaarlijke stof (en asbest wordt nog steeds gecatalogeerd als gevaarlijk en carcinogeen), deze niet gerecycleerd mag worden. Ze gaan dus iets opgraven om later weer deels te storten. Hoe idioot is dit!
Daarnaast kunnen we er ook niet omheen dat polypropyleen na 20 jaar volledig uit elkaar valt. Deze decompositie zorgt er dus voor dat alle asbest vrij in de grond komt te liggen maar bij de decompositie van polypropyleen komen ook nog andere toxische stoffen vrij (lood, cadmium, …) die op hun beurt ook percoleren. Op die manier krijgen we dus nog andere toxische stoffen in het grondwater.
https://www.thebalancesmb.com/an-overview-of-polypropylene-recycling-2877863
Inhoud en kwaliteit
Nogal vaak wordt de nadruk gelegd op het feit dat het enkel gaat om cementgebonden asbest in bigbags en dat er dus geen asbestvezels kunnen vrijkomen.
Maar de reden dat in het kader van het Vlaams asbestafbouwbeleid asbestcement moet worden weggenomen is net omdat die materialen volledig verweerd zijn en vezels vrijstellen – ze vormen stilaan een gevaar voor de volksgezondheid en hebben een verweerde toplaag met losse asbestvezels.
Bovendien komen de materialen gebroken in de zakken terecht. In de zakken zitten gebroken verweerde materialen, gezien de vele manipulaties en de staat van het afgebroken materiaal.
Men gaat ook uit van perfecte handhaving van de afbraak- en stortactiviteiten waarin uitgegaan wordt van steeds volledig gesloten verpakkingen met hechtgebonden asbest waaruit geen vezels kunnen vrijkomen volgens het rapport. Deze situatie is niet realistisch en in de praktijk komen er wel vezels vrij. In de praktijk zijn zakken vaak niet zo gesloten (soms door overlading) als ze in theorie zouden moeten zijn.
Bovendien scheuren bigbags vaak bij het lossen (dat was toch ook de reden waarom ze gaan besproeien bij het lossen?). Zelfs OVAM doet hiernaar onderzoek.
Ook VITO leverde een rapport (BBT-voorstudie reiniging asbesthoudende reststromen) waarin dit wordt bevestigd:
p.32 Uit controle blijkt dat de big bags, eenmaal op de stortplaats aangekomen, gewoon gestort worden en aangereden (de big bag op dat moment gemakkelijk scheuren).
p.54 OVAM geeft aan dat er momenteel heel wat te doen is m.b.t. het gebruik van big bags. Zo zouden deze big bags scheuren wanneer ze gestort worden op stortplaatsen. Op dat moment kunnen de vezels zich verspreiden en in het milieu terecht komen.
De vertegenwoordigers van de stortplaatsen geven aan dat het scheuren van deze zakken onvermijdelijk is. Dat dergelijke zakken nuttig zijn om verspreiding tijdens het transport te vermijden. Op de stortplaatsen zelf moeten maatregelen getroffen worden (bijvoorbeeld vernevelen) om het verspreiden van vezels bij storten te vermijden.
Tot slot: de inhoud van bigbags met cementasbestafval kan men dus ook niet catalogeren als gebonden; dit afval moet worden gecatalogeerd onder semi-hechtgebonden asbest.
Bronnen:
OVAM – Asbest herkennen: https://www.evenementen.werk.belgie.be/sites/default/files/content/download/files/2018_asbest_herkennen.pdf
VITO – BBT-voorstudie reiniging asbesthoudende reststromen: https://emis.vito.be/sites/emis/files/pages/1125/2017/voorstudie_asbest_finale_versie_0.pdf