Sinds jaar en dag huist er een kolonie oeverzwaluwen in de groeve van Balegro. In het Soortenbesluit van de Vlaamse Regering staat de oeverzwaluw als beschermde vogelsoort. Het is verboden specimens van deze soort opzettelijk te doden, te vangen en hun habitat opzettelijk en betekenisvol te verstoren. Bij de voorbereidende werken wordt op de bodem en de zijwanden van de groeve een 3m dikke afsluitlaag aangebracht. Hierdoor gaan alle broedplaatsen op de wanden verloren en kunnen zelfs nesten met broedeieren vernietigd worden.
Beschermde vogelsoort
In het Soortenbesluit van de Vlaamse Regering staat de oeverzwaluw op bijlage 1 vermeld onder categorie 2. Dit betekent dat voor deze paraplusoort de basisbeschermingsmaatregelen van toepassing zijn.
- Volgens Artikel 10 van het soortenbesluit is het verboden specimens van deze soort opzettelijk te doden, te vangen en hun habitat opzettelijk en betekenisvol te verstoren, in het bijzonder tijdens de perioden van de voortplanting, de afhankelijkheid van de jongen, de overwintering en tijdens de trek. Verder is het eveneens verboden de eieren van de soort opzettelijk te vernielen, beschadigen of verzamelen.
- Volgens Artikel 14 van het soortenbesluit is het verboden de nesten, voortplantingsplaatsen of rustplaatsen van de soort opzettelijk te vernielen, te beschadigen of weg te nemen.
Ecologische vereisten
Natuurpunt Oosterzele volgt deze kolonie van een 30-tal paren op. Zij koloniseren zich reeds jarenlang in de steilwanden rondom het waterbekken van de zone 1B. Hiervan is de oriëntatie, hellingsgraad en de nabijheid van het water optimaal voor de oeverzwaluw.
De nabijheid van water heeft aanzienlijke voordelen. Water aan de voet van de wand zorgt voor veiligheid (tegen terrestrische predatoren) en een vrije aan- en uitvliegruimte. Daarenboven zijn boven een wateroppervlak tal van insecten te vinden. (Raman & Decleer, 2009)
Spijtig genoeg foerageren deze zwaluwen ook net boven het wateroppervlak waarbij ze mogelijks asbestvezels gaan inademen. In geval van vrijkomen van asbestvezels gaat de site beneveld worden met percolaatwater dat ook mogelijks asbestvezels gaat bevatten. Het benevelen met mogelijks asbesthoudend water zorgt ervoor dat enerzijds de zwaluwen door deze nevel vliegen maar anderzijds ook dat de aanwezige insecten mogelijks asbest op hun oppervlak gaan hebben. De zwaluwen kunnen dus zowel asbestvezels inademen als ze opeten. Het aan te leggen bufferbekken (dat een open oppervlakte water gaat zijn) kan ook asbestvezels bevatten. Zwaluwen drinken ook in hun vlucht van oppervlaktewater. Op die manier kunnen ze ook asbestvezels oraal opnemen. Vogels zijn vatbaar voor de schadelijke gevolgen van asbestvezels. Het feit dat vogels luchtzakken hebben, maakt ze nog gevoeliger voor asbestvezels.
Plaatstrouw
Het succes van een nestwand is niet louter afhankelijk van bovenvermelde factoren. Plaatstrouw blijkt bij de oeverzwaluw een grote rol te spelen. 66% van de oudere vogels in de kolonie broedt waar ze het jaar ervoor ook waren en van de eenjarige vogels keert 50% terug naar hun geboorteplek (Windig et al., 1997 in Raman & Decleer 2009). Wanneer oude kolonies nog geschikt zijn in de nabijheid van een nieuwe wand zullen deze nog steeds worden opgezocht. Eens een wand wordt ontdekt en bewoond, is het dus belangrijk ervoor te zorgen dat deze wand elk jaar geschikt blijft (Raman & Decleer, 2009)
Impact van de aanvraag
Biotoop- en habitatverlies door ruimtebeslag
Als de voorbereidende werken wordt op de bodem en de zijwanden van de groeve een afsluitlaag in klei aangebracht. Hierdoor gaan alle broedplaatsen op de wanden verloren en kunnen zelfs nesten met broedeieren vernietigd worden.
Door de opvulling gaan in zone 1B alle potentiële broedlocaties verloren.
Verstoring van nestplaats
Vooral in de broedtijd (april – juli) is de oeverzwaluw een kwetsbare soort. In artificiële, beperkt of niet afgeschermde biotopen is het risico op vernieling of verstoring erg groot.
Goede afspraken met lokale eigenaars, gebruikers of bezoekers zijn nodig om het behoud van de soort te verzekeren (Raman & Decleer, 2009).
MER p.135
Rustverstoring: De opvulling van zone 1B en de hieraan gerelateerde transporten kunnen aanleiding geven tot verhoogde geluidsproducties in het projectgebied en omgeving van de groeve t.o.v. de bestaande situatie.
Anders dan wat BALEGRO onder 6.8.3.d beweert is het projectgebied voor de kolonie oeverzwaluwen erg verstoringsgevoelig. Rustverstoring door verkeer wordt onder 6.8.3 enkel toegelicht over het tracé en de transporten, en niet over de manipulaties en graafwerken binnen het projectgebied, en biotoop van de kolonie oeverzwaluwen.
Welke maatregelen worden genomen voor deze beschermde kolonie?
In het MER ontbreken maatregelen voor
- de huidige broedplaats
- het beheer van de potentiele broedlocaties
- het tegengaan van verstoring
- het effect van asbestvezels op de gezondheid van de zwaluwen
Patrijs en andere vogelsoorten
In het MER wordt onder 6.8.2 (Beschrijving referentiesituatie) de aanwezigheid van de patrijs niet vermeld. Hoewel tellingsverslagen van ANB de aanwezigheid van meerdere broedparen aantonen.
Op de meest recente Rode Lijst van broedvogels in Vlaanderen werd de patrijs opgenomen in de categorie ‘Kwetsbaar’. Daarnaast zitten er ook heel wat soorten die niet in de MER vermeld worden en ook zeer kwetsbaar zijn : huismus, tuinfluiter, goudhaantje, kievitten, groene specht, bonte specht, … Stellen dat het gebeid geen echte vogelregio is, is een echte onderschatting.
Balegro vermeldt onder 6.8.3.d Rustverstoring:
De opvulling van zone 1B en de hieraan gerelateerde transporten kunnen aanleiding geven tot verhoogde geluidsproducties in het projectgebied en omgeving van de groeve t.o.v. de bestaande situatie.
De verhoogde geluidsproducties en de nieuwe activiteit kunnen de broedparen verstoren, en de kwetsbare patrijs verjagen uit deze biotoop.
Bronnen:
Rode lijst van beschermde vogels: https://www.vlaanderen.be/publicaties/de-iucn-rode-lijst-van-de-broedvogels-in-vlaanderen